Maker Education heeft de toekomst

Maker Education heeft de toekomst vindt Remco Pijpers. Het boek 'De wereld buiten je hoofd' (M. B. Crawford) sterkt hem in die overtuiging.

Wat is het een genot te zien hoe mijn oudste zoon zijn eerste Maker-stapjes zet. Sinds kort doet hij mee aan de FabSchool, een initiatief van Waag Society. In Amsterdam leert hij digitale machines in elkaar zetten en elektronica solderen. Hij leert door te maken, maar vooral door te voelen. Met zijn handen. Met zijn hoofd moet hij straks ook code begrijpen, maar het draait om fysieke objecten.

De wereld buiten je hoofd
Hoe belangrijk deze aandacht is, lees je in 'De wereld buiten je hoofd. Een filosofie van de aandacht', van de Amerikaanse filosoof Matthew B. Crawford. We kampen met een 'aandachtscrisis'. We laten ons steeds meer afleiden, maar dat ligt niet alleen aan smartphone-notificaties, stelt hij. Het is een breder probleem: 'In een cultuur die verzadigd is met technologieën die onze aandacht opeisen, blijkt ons innerlijk geestelijk leven een bron waaruit anderen kunnen putten'.

Gezaghebbend richtsnoer
Tegen NRC Handelsblad zegt hij: "Allerlei informatie is nu slechts een muisklik van ons verwijderd. Maar door het wegvallen van tradities en religie is er geen gezaghebbend richtsnoer meer dat ons vertelt wat belangrijk is. (...) Commerciële krachten stappen in dat vacuüm en creëren een honger: de commercie zorgt er wel voor dat we, wat we voorgeschoteld krijgen, onweerstaanbaar vinden."

Transformatie Disney-tekenfilms
In zijn boek laat Crawford zien hoe deze veranderde cultuur de 'relatie tussen de wereld en het zelf' verschuift. Hij illustreert dit aan de hand van de transformatie van Disney-tekenfilms. Die waren vroeger slapstick, waarin de werkelijke wereld een cruciale rol speelde. Ze stelde de personages op een uitvergrote manier op de proef. "Vooral met Goofy achter het stuur van de trekker, op een bochtige weg."

Mickey Mouse Clubhuis
Hoe anders is dat nu in Micky Mouse Clubhuis. Het clubhuis zit vol technologie, die steevast perfect werkt. De afleveringen, onder meer te zien bij Zappelin, gaan niet meer over frustraties maar over het oplossen van problemen. Je doet dit door te zeggen 'O Tootles'. Daarmee roep je de Handy Dandy-machine op het toneel, dat uit de Cloud tevoorschijn komt en op een scherm een menu van vier 'Mouseke-tools' vertoont.

De boodschap: "Het goed aangepaste kind geeft niet toe aan frustratie; het vraagt om hulp en verschaft zich zo panklare oplossingen. Een Mouseke-doener is vooral goed in het abstraheren van de materiële realiteit."

Utopische visie
Volgens Crawford staat het Micky Mouse Clubhuis symbool voor de 'utopische visie' waarmee Silicon Valley onze wereld omvormt. Die visie gaat uit van een slimme technologie die in staat is te anticiperen op wat we willen, gebruikmakend van algoritmes die ons door en door kennen. Alsof we langzaamaan een Handy Dandy-machine in ons brein integreren. "Zo past de wereld zich automatisch aan onze behoeften aan en zal het frustrerende besef dat objecten onafhankelijk van het zelf bestaan überhaupt nooit kunnen ontstaan."

Ons zelf wordt brozer en brozer, aldus Crawford, en verdraagt geen conflict en frustratie meer. Dat maakt ons ontvankelijker voor 'keuze-architecten' die ons 'suikeren' met 'gefabriceerde ervaringen' en 'super-aangename mentale prikkels'. Daardoor wordt de wereld van de gewone oude ervaring niet alleen frustrerend, zegt Crawford, maar ook ondraaglijk saai.

Werkelijkheid opeisen
We moeten 'de werkelijkheid weer opeisen', vindt Crawford. De 'uitweg uit deze afhankelijkheid' ligt in het oefenen van aandacht. Gerichte aandacht voor objecten 'buiten je hoofd' leidt tot frustratie én tot gelukzaligheid. De intense aandacht van de reparateur voor de kapotte wasmachine, bijvoorbeeld. De reparateur maakt zich ondergeschikt aan het apparaat, luistert er geduldig naar, merkt de symptomen op en handelt ernaar.

"Kinderen groeien op tot kritische burgers als we ze trainen in langzame aandacht."

Moet ik mijn kinderen stimuleren om wasmachine-reparateur te worden? Nee. Van Crawford leer ik hoe belangrijk een onafhankelijke geest is. Willen we dat kinderen in balans zijn, met zichzelf en met alle technologie die hen omringt, dan moeten we ze leren zelf hun keuzes te maken, in plaats van die keuzes te laten bepalen door 'keuzearchitecten'. Kinderen groeien op tot 'kritische burgers' als we ze trainen in 'langzame' aandacht.

FabSchool oefening in langzame aandacht
De FabSchool is een oefening in langzame aandacht - via de wereld buiten je hoofd. Ik zie mijn zoon vijftien minuten met volle aandacht met zijn soldeerbout in de weer. Hij is druk doende de werkelijkheid op te eisen door die werkelijkheid uit elkaar te halen en haar weer in elkaar te zetten. Daarom - Maker Education voor iedereen!

Over de auteur
Remco Pijpers is expert kind en digitale media bij Kennisnet en verantwoordelijk voor Mijn Kind Online.